Jak jest nazwany ten sakrament (1423-1423)
Dlaczego sakrament pojednania po chrzcie (1425-1426)
Nawrócenie ochrzczonych (1427-1429)
Pokuta wewnętrzna (1430-1433)
Różne formy pokuty w życiu chrześcijańskim
(1434-1439)
Sakrament pokuty i pojednania
Akty penitenta
Szafarz sakramentu pokuty
Skutki sakramentu pokuty
Odpusty
Sprawowanie sakramentu pokuty
Tajemnica spowiedzi
Miłosierdzie i grzech
Definicja grzechu
Zróżnicowanie grzechów
Ciężar grzechu: grzech śmiertelny i powszedni
Rozprzestrzenianie się grzechu
|
I. Miłosierdzie i grzech
1846
Ewangelia jest w Jezusie Chrystusie objawieniem miłosierdzia Bożego dla grzeszników.
Anioł zwiastuje Józefowi: "Nadasz (Mu) imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od
jego grzechów" (Mt 1, 21). To samo można powiedzieć o Eucharystii, sakramencie
Odkupienia: "To jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na
odpuszczenie grzechów" (Mt 26, 28).
1847
"Bóg stworzył cię bez ciebie, ale nie zbawia cię bez ciebie". Przyjęcie
Jego miłosierdzia wymaga od nas uznania naszych win. "Jeśli mówimy, że nie mamy
grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma w nas prawdy. Jeżeli wyznajemy nasze
grzechy, [Bóg] jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej
nieprawości" (1 J 1, 8-9).
1848
Jak stwierdza święty Paweł: "Gdzie... wzmógł się grzech, tam jeszcze obficiej
rozlała się łaska". Aby jednak łaska mogła dokonać swego dzieła, musi ujawnić
nasz grzech w celu nawrócenia naszego serca i udzielenia nam "sprawiedliwości
wiodącej do życia wiecznego przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego" (Rz 5, 20-21).
Jak lekarz dokładnie bada ranę, zanim ją opatrzy, tak Bóg przez swoje Słowo i swojego
Ducha rzuca żywe światło na grzech:
Nawrócenie domaga się przekonania o grzechu, zawiera w sobie
wewnętrzny sąd sumienia - a sąd ten, będąc sprawdzianem działania Ducha Prawdy
wewnątrz człowieka, równocześnie staje się nowym początkiem obdarowania człowieka
łaską i miłością: "Weźmijcie Ducha Świętego!" Tak więc odnajdujemy w
owym "przekonywaniu o grzechu" dwoiste obdarowanie: obdarowanie prawdą sumienia
i obdarowanie pewnością Odkupienia. Duch Prawdy jest Pocieszycielem.
II. Definicja grzechu
1849
Grzech jest wykroczeniem przeciw rozumowi, prawdzie, prawemu sumieniu; jest brakiem
prawdziwej miłości względem Boga i bliźniego z powodu niewłaściwego przywiązania do
pewnych dóbr. Rani on naturę człowieka i godzi w ludzką solidarność. Został
określony jako "słowo, czyn lub pragnienie przeciwne prawu wiecznemu".
1850
Grzech jest obrazą Boga: "Tylko przeciw Tobie zgrzeszyłem i uczyniłem, co złe
jest przed Tobą" (Ps 51, 6). Grzech przeciwstawia się miłości Boga do nas i
odwraca od Niego nasze serca. Jest on, podobnie jak grzech pierworodny,
nieposłuszeństwem, buntem przeciw Bogu spowodowanym wolą stania się "jak
Bóg", w poznawaniu i określaniu dobra i zła (Rdz 3, 5). Grzech jest więc
"miłością siebie, posuniętą aż do pogardy Boga". Wskutek tego pysznego
wywyższania siebie grzech jest całkowitym przeciwieństwem posłuszeństwa Jezusa,
który dokonał zbawienia.
1851
Właśnie podczas męki, gdy miłosierdzie Chrystusa odniesie zwycięstwo nad grzechem,
najlepiej ukazuje on swoją siłę i różnorodność: niedowiarstwo, morderczą
nienawiść, odrzucenie i drwiny ze strony przywódców i ludu, tchórzostwo Piłata i
okrucieństwo żołnierzy, zdradę Judasza tak dotkliwą dla Jezusa, zaparcie się Piotra
i odejście uczniów. Tymczasem w godzinie ciemności i władcy tego świata ofiara
Chrystusa staje się w tajemniczy sposób źródłem, z którego wytryśnie niewyczerpane
przebaczenie naszych grzechów.
III. Zróżnicowanie grzechów
1852
Grzechy są bardzo zróżnicowane. Pismo święte dostarcza wiele ich wykazów. List do
Galatów przeciwstawia uczynki ciała owocom ducha: "Jest... rzeczą wiadomą, jakie
uczynki rodzą się z ciała: nierząd, nieczystość, wyuzdanie, uprawianie
bałwochwalstwa, czary, nienawiść, spór, zawiść, wzburzenie, niewłaściwa pogoń za
zaszczytami, niezgoda, rozłamy, zazdrość, pijaństwo, hulanki i tym podobne. Co do nich
zapowiadam wam, jak to już zapowiedziałem: ci, którzy się takich rzeczy dopuszczają,
Królestwa Bożego nie odziedziczą" (Ga 5, 19-21 )91.
1853
Można rozróżniać grzechy w zależności od ich przedmiotu, tak jak w przypadku
każdego czynu ludzkiego, w zależności od cnót, jakim przeciwstawiają się przez
nadmiar bądź brak, lub w zależności od przykazań, którym są przeciwne. Można je
uporządkować również w zależności od tego, czy dotyczą Boga, bliźniego czy siebie
samego; można je podzielić na grzechy duchowe i cielesne bądź też grzechy popełnione
"myślą, mową, uczynkiem i zaniedbaniem". Źródłem grzechu jest serce
człowieka i jego wolna wola, zgodnie z nauczaniem Pana: "Z serca bowiem pochodzą
złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe
świadectwa, przekleństwa. To właśnie czyni człowieka nieczystym" (Mt 15, 19-20).
W sercu także przebywa zasada dobrych i czystych uczynków - miłość, którą rani
grzech.
IV. Ciężar grzechu: grzech śmiertelny i powszedni
1854
Grzechy należy oceniać według ich ciężaru. Rozróżnienie między grzechem
śmiertelnym a grzechem powszednim, dostrzegalne już w Piśmie świętym92, zostało
przyjęte w tradycji Kościoła. Potwierdza je doświadczenie ludzi.
1855
Grzech śmiertelny niszczy miłość w sercu człowieka wskutek poważnego wykroczenia
przeciw prawu Bożemu; podsuwając człowiekowi dobra niższe, odwraca go od Boga, który
jest jego celem ostatecznym i szczęściem. Grzech powszedni pozwala trwać miłości,
chociaż ją obraża i rani.
1856
Grzech śmiertelny, naruszając w nas zasadę życia, którą jest miłość, domaga się
nowej inicjatywy miłosierdzia Bożego i nawrócenia serca, które zazwyczaj dokonuje się
w ramach sakramentu pojednania:
Gdy bowiem wola zmierza ku czemuś, co ze swojej natury sprzeciwia
się miłości, ustanawiającej w człowieku właściwy porządek w stosunku do celu
ostatecznego, wówczas grzech jest śmiertelny ze względu na swój przedmiot... zarówno
gdy zwraca się przeciw miłości Bożej, jak bluźnierstwo, krzywoprzysięstwo itp., jak
i wtedy, gdy zwraca się przeciw miłości bliźniego, np. morderstwo, cudzołóstwo
itp... Niekiedy jednak wola zwraca się ku temu, w czym zachodzi pewien brak porządku,
który jednak nie sprzeciwia się miłości Boga i bliźniego, np. próżne słowo,
nadmierny śmiech itp. Tego rodzaju grzechy są powszednie93.
1857
Aby grzech był śmiertelny, są konieczne jednocześnie trzy warunki: "Grzechem
śmiertelnym jest ten, który dotyczy materii poważnej i który nadto został popełniony
z pełną świadomością i całkowitą zgodą".
1858
Materię ciężką uściśla dziesięć przykazań zgodnie z odpowiedzią, jakiej Jezus
udzielił bogatemu młodzieńcowi: "Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie
zeznawaj fałszywie, nie oszukuj, czcij swego ojca i matkę" (Mk 10, 19). Ciężar
grzechów jest większy lub mniejszy: zabójstwo jest czymś poważniejszym niż
kradzież. Należy uwzględnić także pozycję osób poszkodowanych: czymś
poważniejszym jest przemoc wobec rodziców aniżeli wobec kogoś obcego.
1859
Grzech śmiertelny wymaga pełnego poznania i całkowitej zgody. Zakłada wiedzę o
grzesznym charakterze czynu, o jego sprzeczności z prawem Bożym. Zakłada także zgodę
na tyle dobrowolną, by stanowił on wybór osobisty. Ignorancja zawiniona i
zatwardziałość serca nie pomniejszają, lecz zwiększają dobrowolny charakter grzechu.
1860
Ignorancja niedobrowolna może zmniejszyć winę, a nawet uwolnić od ciężkiej winy.
Nikt jednak nie powinien lekceważyć zasad prawa moralnego, które są wypisane w
sumieniu każdego człowieka. Impulsy wrażliwości, uczucia mogą również zmniejszyć
dobrowolny i wolny charakter winy, podobnie jak naciski zewnętrzne czy zaburzenia
patologiczne. Grzech popełniony ze złości, w wyniku świadomego wyboru zła jest
najcięższy.
1861
Grzech śmiertelny jest - podobnie jak miłość - radykalną możliwością wolności
ludzkiej. Pociąga on za sobą utratę miłości i pozbawienie łaski uświęcającej, to
znaczy stanu łaski. Jeśli nie zostanie wynagrodzony przez żal i Boże przebaczenie,
powoduje wykluczenie z Królestwa Chrystusa i wieczną śmierć w piekle; nasza wolność
ma bowiem moc dokonywania wyborów nieodwracalnych, na zawsze. Chociaż możemy sądzić,
że jakiś czyn jest w sobie ciężką winą, powinniśmy sąd nad osobami powierzyć
sprawiedliwości i miłosierdziu Bożemu.
1862
Grzech powszedni jest popełniony wtedy, gdy w materii lekkiej nie przestrzega się normy
prawa moralnego lub gdy nie przestrzega się prawa moralnego w materii ciężkiej, lecz
bez pełnego poznania czy całkowitej zgody.
1863
Grzech powszedni osłabia miłość; jest przejawem nieuporządkowanego przywiązania do
dóbr stworzonych; uniemożliwia postęp duszy w zdobywaniu cnót i praktykowaniu dobra
moralnego; zasługuje na kary doczesne. Grzech powszedni świadomy i pozostawiony bez
skruchy usposabia nas stopniowo do popełnienia grzechu śmiertelnego. Grzech powszedni
nie czyni nas jednak przeciwnymi woli i przyjaźni Bożej; nie zrywa przymierza z Bogiem.
Może być naprawiony po ludzku z pomocą łaski Bożej. "Nie pozbawia łaski
uświęcającej, przyjaźni z Bogiem, miłości ani, w konsekwencji, szczęścia
wiecznego".
Jak długo bowiem chodzi człowiek w ciele, nie może uniknąć
wszystkich grzechów, nawet lekkich. Lecz tych grzechów, które nazywamy lekkimi, wcale
sobie nie lekceważ, jeśli je ważysz. Lękaj się, kiedy je liczysz. Wiele drobnych
rzeczy tworzy jedną wielką rzecz; wiele kropli wypełnia rzekę; wiele ziaren tworzy
stos. Jaką więc mamy nadzieję? Przede wszystkim - wyznanie....
1864
"Kto by... zbluźnił przeciw Duchowi Świętemu, nigdy nie otrzyma odpuszczenia,
lecz winien jest grzechu wiecznego" (Mk 3, 29). Miłosierdzie Boże nie zna granic,
lecz ten, kto świadomie odrzuca przyjęcie ze skruchą miłosierdzia Bożego, odrzuca
przebaczenie swoich grzechów i zbawienie darowane przez Ducha Świętego99. Taka
zatwardziałość może prowadzić do ostatecznego braku pokuty i do wiecznej zguby.
V. Rozprzestrzenianie się grzechu
1865
Grzech powoduje skłonność do grzechu; rodzi wadę wskutek powtarzania tych samych
czynów. Wynikają z tego niewłaściwe skłonności, które zaciemniają sumienie i
zniekształcają konkretną ocenę dobra i zła. W ten sposób grzech rozwija się i
umacnia, ale nie może całkowicie zniszczyć zmysłu moralnego.
1866
Wady można porządkować według cnót, którym się przeciwstawiają, jak również
zestawiać je z grzechami głównymi, wyróżnionymi przez doświadczenie
chrześcijańskie za św. Janem Kasjanem i św. Grzegorzem Wielkim100. Nazywa się je
"głównymi", ponieważ powodują inne grzechy i inne wady. Są nimi: pycha,
chciwość, zazdrość, gniew, nieczystość, łakomstwo, lenistwo lub znużenie duchowe.
1867
Tradycja katechetyczna przypomina również, że istnieją "grzechy, które wołają
o pomstę do nieba". Wołają więc do nieba: krew Abla, grzech Sodomitów,
narzekanie uciemiężonego ludu w Egipcie103, skarga cudzoziemca, wdowy i sieroty,
niesprawiedliwość względem najemnika.
1868
Grzech jest czynem osobistym; co więcej, ponosimy odpowiedzialność za grzechy
popełniane przez innych, gdy w nich współdziałamy: - uczestnicząc w nich
bezpośrednio i dobrowolnie; - nakazując je, zalecając, pochwalając lub aprobując; -
nie wyjawiając ich lub nie przeszkadzając im, mimo że jesteśmy do tego zobowiązani; -
chroniąc tych, którzy popełniają zło.
1869
W ten sposób grzech czyni ludzi współwinnymi, wprowadza między nich pożądliwość,
przemoc i niesprawiedliwość. Grzechy powodują powstawanie sytuacji społecznych i
instytucji przeciwnych dobroci Bożej. "Struktury grzechu" są wyrazem i
skutkiem grzechów osobistych. Skłaniają one z kolei ich ofiary do popełniania zła. W
znaczeniu analogicznym stanowią one "grzech społeczny".
|